Resesyon; gazete, radyo ve televizyon haberlerinde sıklıkla yer almasına karşın kamuoyu tarafından çok az bilinen bir ekonomi terimidir.
Türkçe karşılığı durgunluktur.
Gelişmekte olan ülkelerle birlikte gelişmiş ülke ekonomilerinde bile sorun yaşatan bu olgu son olarak 2022 yılından başlayarak küresel piyasalarda en çok konuşulan konuların başında yer aldı.
Bu bağlamda Japonya, geçtiğimiz yılının sonunda beklenmedik bir şekilde durgunluğa girdi.
Japonya ekonomisinin Ekim-Aralık 2023 döneminde beklenmedik bir şekilde tekrar daralmasının ardından teknik durgunluğa girdiği gözlemlendi.
Yüksek enflasyon, şu anda dünyanın dördüncü büyük ekonomisi olan ülkede iç talebi ve özel tüketimi kısıtladı.
Japonya’nın gayri safi yurtiçi hasılası (GSYİH) Temmuz-Eylül 2023 döneminde yüzde 3,3’lük düşüşün ardından dördüncü çeyrekte bir yıl öncesine göre yüzde 0,4 daraldı.
Bu, ekonomistler arasında yer alan yüzde 1,4’lük büyüme yönündeki ortalama beklentinin çok altındaydı. Dördüncü çeyrekte GSYİH deflatörü yıllık bazda yüzde 3,8 düzeyinde gerçekleşti.
Çeyrek bazda GSYİH yüzde 0,3 artış beklentilerine karşılık yüzde 0,1 daraldı.
Bir önceki çeyrekte de yüzde 0,8’lik daralmayla karşılaşmıştı. İki çeyrek ardışık üst üste daralma yaşanması teknik durgunluğun tanımı olarak kabul ediliyor.
Bu aynı zamanda Almanya’nın geçen yıl dolar bazında dünyanın üçüncü büyük ekonomisi olarak Japonya’nın yerini aldığı anlamına da geliyor.
Japonya’nın ardından İngiltere ekonomisi de 2023 dördüncü çeyrekte yüzde 0,3 çeyreklik küçülme kaydetti.
Açıklanan veriler İngiltere ekonomisinin 2023’ün ikinci yarısında teknik durgunluk yaşadığını ortaya koydu.
Ülke ekonomisi yılın son çeyreğinde yıllık bazda ise yüzde 0,2 daraldı.
Ülkede bu dönemde özel tüketim çeyrek baz da yüzde 0,1 gerilerken, kamu harcamaları da aynı çeyrekte 0,3 küçüldü.
Gayrisafi sabit sermaye oluşumu çeyreklik yüzde 1,4 arttı.
Çeyrek bazda dışsatım yüzde 2,9 daralırken, dışalım yüzde 0,8 düştü.
Tüm bu anlatıma bağlı olarak bir ekonomi terimi olarak durgunluk sözcüğü ile ne kastediliyor?
Durgunluk olursa ne olur?
Bu yazımda bunları irdelemeye çalışacağım.
Sözcüğün etimolojik kökeni
Resesyon sözcüğünün kökeni İngilizce recession ya da Fransızca récession; gerileme, geri gitme sözcüğünden alıntıdır.
Bu sözcük Latince recedere, recess- geri gitmek fiilinden +tion sonekiyle türetilmiştir.
Latince fiil Latince cedere, cess- gitmek fiilinden re+önekiyle türetilmiştir.
Durgunluk nedir?
Durgunluk bir ülke ya da bölge ekonomisinin büyüyememesi olarak ifade edilebilir.
Ekonomik ya da siyasi bunalımlar, doğal yıkımlar ya da ülkelere özel bunalımlar nedeniyle bir ekonominin bir süre küçüldüğü durumlardır.
Durgunluk için bir ülke ekonomisinin küçülme olgusunun süreklilik arz etmesi gerekir.
Günümüzde kabul görmüş şekliyle, bir ülkenin durgunluğa girdiğinden söz edebilmek için o ülke ekonomisinin ardışık iki çeyrekte küçülmesi gerekir.
Başka bir deyişle ülke ekonomisinde ki büyüme hızının, nüfus artış hızından daha düşük olması nedeniyle kişi başına düşen milli gelirin yerinde saymasıdır.
Pandemi sürecinde bu durum birçok ülke için gerçekleşmiş olmasına karşın gelişmiş ekonomilerde kalıcı olmamıştır.
Dünyada durgunluk dönemleri
Küresel ekonomi, 1870 yılından bu yana 14 kez durgunluğa girmiştir.
Bu ekonomik durgunluk dönemlerinin dünya çapında daralmalara ve mali bunalımlara yol açtığından bahsedilebilir.
1914 yılında başlayan I. Dünya Savaşı, tüm dünyayı etkisi alan küresel bir ekonomik durgunluk sürecini harekete geçirmiştir.
Ülkelerarası askerî gerginliğin yükselmesi ile dünya çapında piyasalarda akçalı önemli bunalımlar yaşandığından da söz edilebilir.
Yatırımcılar, sahip oldukları menkul kıymetlerin parasal karşılığını alamayacaklarından kaygı duydukları için yüklü satışlar yaparak borsadaki dengelerin bozulmasına yol açmıştır.
Bu durum, Londra ve ABD borsalarının 4-5 ay kapalı kalmasıyla sonuçlandı.
2019 yılında yaşanmaya başlanan pandemi süreci, gelmiş geçmiş en büyük ölçekli küresel ekonomik gerileme dönemlerinden birinin yaşanmasına neden olmuştur.
Uygulanan seyahat kısıtlamaları, toplu hâlde bir araya gelmenin yasaklanması gibi önlemler ekonomik etkinliklerin ciddi şekilde olumsuz etkilenmesine yol açtı.
Bu durum, dünyada durgunluk dönemi yaşanmasına neden olmuştur.
Anavatan Türkiye’de gerçekleşen durgunluk dönemleri
Anavatan Türkiye’de ekonomik duraklama dönemleri genellikle dört çeyrek boyunca sürmektedir.
Bazı durumlarda bu sürenin 3 ya da 5 çeyreklik dönemleri bulduğu gözlemlenmiştir.
1994-95 döneminde yüzde 6,4 olan küçülme oranı 1998-99 döneminde yüzde 3, 2001-2002 döneminde yüzde 6,4, 2008-2009 döneminde yüzde 7,1, 2018-19 döneminde ise yüzde 2,2 olarak gerçekleşti.
Dünyada yaşanan ekonomik ve/veya siyasi gelişmeler, Türkiye açısından da olumsuz sonuçlara yol açmıştır. 1998-99 ekonomik duraklama sürecinin Asya ve Rusya bunalımının etkisiyle ortaya çıktığı bilinmektedir.
2008-2009 yılları arasında gerçekleşen mortgage bunalımında ABD dolarında durgunluk yaşanmış, bu durum tüm dünyayı ekonomik açıdan olumsuz yönde etkilemiştir.
(devam edecek)
Yorumlar kapalı.