Pandemi nedeniyle yaşanan tedarik sorunları, enerji krizi ve Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ile enflasyon gelişmekte olan ülkelerin yanı sıra artık gelişmiş ülkelerin de gündemine girmiş durumda.
Şu an pek çok ülke 40 yılın en yüksek düzeyinde olan enflasyonun etkileriyle savaşım veriyor.
Gelişmekte olan ülkeler uzun süredir enflasyonla savaşım verdikleri için enflasyon, dezenflasyon vestagflasyon gibi kavramlara alışmış durumda.
Bu ülkelerde sıkça kullanılan bu kavramların yanına artık skimpflasyon, şrinkflasyon ve greedflasyon gibi kavramlar da eklendi.
Kavramlarının gündeme gelişi
Ekonomist Mahfi Eğilmez tarafından gündeme getirilen skimpflasyon ve şrinkflasyon kavramları son günlerde Türkiye kamuoyunu meşgul ediyor.
Konuyu sosyal medyada Enflasyonla İlgili Tartışmalar başlıklı yazısında açıklayan Mahfi Eğilmez, günümüzde tüm dünyada farklı enflasyon görünümlerinin ortaya çıkmaya başladığını ve bu gelişmenin enflasyonla savaşımı daha da olumsuz etkileyeceğini belirterek Türkiye’nin skimpflasyon ve şrinkflasyon anaforuna girdiğini vurguladı.
Mahfi Eğilmez’in bu açıklaması kamuoyunda skimpflasyon ve şrinkflasyon kavramlarının ne anlama geldiği sorularını akıllara getirdi.
Bu kavramların yanına son olarak bir de greedflasyon kavramı eklendi.
Peki, bu kavramlar ne anlama geliyor?
Skimpflasyon
Skimpflation, İngilizcede kısmak, eksik vermek anlamına gelen skim ve şişirmek anlamlarına gelen inflation sözcüklerinin birleşiminden oluşan bir ekonomi terimidir.
Şirketlerin maliyetlerini azaltmak için ürünlerinin kalitesini bilinçli olarak düşürdüğü durumu açıklıyor.
Temel olarak, ilgili ürünün bileşenlerinin daha düşük kaliteli olanlarla değiştirildiği ya da kalite denetimlerinin azaltıldığı durumlarda gerçekleşiyor.
Bu durumda ürün fiyatları genellikle aynı kalıyor ya da artabiliyor ama kalitesi düşüyor.
Bir başka deyişle skimpflasyon, şirketlerin ürün ya da hizmet kalitesinde eksiklik yaşaması durumudur.
Fiyatlar doğrudan artmasa da daha önce aldığımız hizmetin aynısını almak için daha fazla harcama yapmamız gerekmesi enflasyonist bir etki yaratıyor.
Skimpflasyon ürün ve mal dışındaki hizmetlerin kalitesindeki azalmayı ifade etmesinin yanı sıra; bireyi ve toplumu, mal ya da hizmeti hep daha azına, daha eksiğine ya da daha kalitesizine zorunlu kılıyor.
Skimpflasyonun temel özellikleri
1- Gizli fiyat artışları
Skimflasyon, fiyat artışlarını rakamlarda görmemizi zorlaştıran bir tür gizli enflasyon olarak kabul edilebilir.
Ürün fiyatını değiştirmeden, önce boyutunda ya da içeriğinde yapılan azaltma nedeniyle tüketici daha az ürün almış oluyor.
2-Tüketicinin dikkatini çekmeyen değişiklikler nedeniyle skimflasyonun tüketiciler tarafından fark edilmesi genellikle güçtür.
Çünkü ürünlerin sarıtları genellikle değişmez ve fiyat etiketleri aynı kalır.
Ancak, dikkatli tüketiciler ürünlerin ağırlığında ya da miktarında yapılan azalmaları fark edebilir.
3- Fiyat artışlarından kaçınma
İşletmeler, geleneksel fiyat artışlarından kaçınmak ve rekabet üstünlüğünü korumak amacıyla skimflasyonu yeğleyebilirler.
Bu şekilde, tüketici fiyat artışlarına daha az tepki verir. Ancak satın aldıkları ürün miktarında azalma yaşarlar.
Örnekler
1-Her yaz tatile gittiğiniz otelin, bir önceki yıla göre nitelikli personelinin yerine vasıfsız personel çalıştırarak kaliteyi düşürmesi.
2-Sık gittiğiniz bir restorandın kaliteli pirinç yerine daha düşük kalitede pirinç kullanarak pilav yapması ya da porsiyonu küçülterek daha az pilav sunması.
3-Marketten aldığınız hazır kutu ayranın 200 ml yerine 180 ml’ye düşmesi.
4- Bir devletin; deneyimli ve alanında uzman meslek mensubu; öğretmen, tıp doktoru, mimar, mühendis, tekniker, işçi vb. yerine yeni mezun ve geçici personel çalıştırması.
5-Bir bankanın ya da farklı bir iş yerinin, çağrı merkezinde az sayıda müşteri hizmeti personeli çalıştırarak, müşterinin çağrı merkezi telefon trafiğinde uzun süre bekletilmesi.
Şrinkflasyon
Shirnk sözcüğü İngilizcede küçültmek, büzmek, daraltmak gibi anlamlara gelmekte.
Tarihçi Brian Domitroviç tarafından yüksek enflasyon yaşanırken aynı zamanda küçülen bir ekonomiye atıfta bulunmak için kullandığı şhrinkflasyon (shrinkflation) teriminin bugünkü anlamı ile ilk kullanımı ekonomist Pippa Malmgren’e aittir.
Şrinkflasyon herhangi bir ürünün fiyatını artırmadan ağırlığında yapılan değişiklikle gizli zamları açıklamada kullanılan bir ekonomi terimidir.
Ürün açısında fiyat düzeyi korunmuş olmasına karşın aynı paraya alınan mal azaldığı için aslında ürün daha pahalı bir hale gelmiş olmakta.
Bir başka anlatımla şrinkflasyon ürünün boyutunu ya da miktarını küçülme yoluyla, hatta bazen yeniden formüle edilerek ya da ürünün kalitesini düşürerek mal satışı yapma işlemidir.
Bu tür bir uygulamaya artan üretim maliyetleri ve yoğun rekabetin neden olduğunu söyleyebiliriz.
Çikolata, şekerleme ya da cips gibi paketli halde adet olarak satılan ürünlerde karşılaşılan bu durum birçok ekonomist ve tüketici hakları savunucusu tarafından aldatıcı bir davranış olarak tanımlanmakta.
Avrupa’da bu duruma verilen en belirgin örnek olarak İsviçre Alper’inden esinlenerek üretilen ünlü çikolata markası Toblerone veriliyor.
Ağırlığı 170 gramdan 150 grama düşürülen bir paket çikolata için üçgen diziliş şekline atfen artık vadiler daha geniş ve tepeler daha az yorumları yapılıyor.
Greedflasyon
Greed sözcüğü, İngilizcede açgözlülük ve hırs gibi anlamlara gelmekte.
Greedflasyon (greedflation)terimi ise, şirketlerin enflasyonist ortamdan yararlanarak üretim maliyetinin fiyat artışını haklı gösterecek düzeyde artmadığı bir durumda, kâr paylarını artırmak için uyguladıkları fiyat artışını ifade ediyor.
Böyle bir yaklaşım, girişimcileri kârlarını artırmayı özendiren fırsatçılık/açgözlülük ile ekonomik zayıflık zamanlarını fırsat bilerek fiyatları artırmaya yöneltiyor.
İşletmeler, artan maliyetleri karşılamak ve kârlı kalabilmek için skimpflasyonya da şhrinkflasyon yol güdümü kullanabilirler.
Skimpflasyon ve şhrinkflasyon belki enflasyonun getirdiği bir tepki, bir yol güdüm olarak değerlendirilebilir.
Ancak greedflasyon hiçbir hal ve koşulda yasal ve ahlaki bir yöntem olarak kabul edilemez.
Yorumlar kapalı.