Akademia, lâfının ortaya çıkmasına neden olan, Bertrant Russel’ın, “batı uygarlığı onun düşüncelerine atılmış bir dipnottur” dediği Platon, üç bin yıldan fazla bir zamandır, insanların düşüncelerini etkilemeye devam ediyor…
Hazretin içinde ders verdiği evi, Atina dışında “Akademia” ormanı içinde yer alıyordu! İsim ondan geliyor…
Palton’dan iki bin sene sonra, İtalya’nın Bologna kentinde, dünyanın ilk üniversitesi kurulur. Ne var ki üniversite, akademiden doğmaz… Tam tersine, kentleşmenin bir ürünü olan bu kurum, giderek gündemden düşen kırsaldaki manastır okullarının yerine; kentlerdeki loncaların alternatifi olarak doğmuştur. Ortaçağ üniversitesi, belli meslek kuruluşlarının, özgürce kendi mesleklerini, geliştirdikleri ve bunu yaparken öğrencilerine de klâsik bilgileri aktardıkları, eski “skola”ların yeni bir versiyonudur,… Her ikisinin de belirleyici özellikleri, kendi kendilerine yetmeleridir. Ve o çok ünlü galat-ı meşhurun aksine, üniversiteye adını veren evrensel anlamındaki “üniversal” değil; sendika anlamındaki “üniversidat”tır…
Bugünkü anlamda bilim üretme, akademiye dahil olma; çok sonraların işidir…
Ancak, Palton’dan çok sonraları kurulan Avrupa orta çağındaki akademi de bugünkü anlamını ile koşut bir kurum, değildir. Ortaçağ akademisi, tarihçiler, yazarlar ve düşünürlerin, krallardan para yardımı alarak, siyasi düzeni kollamak üzere, bu “skola”ları denetledikleri kurumlara verilen isimdir.
Örneğin, Fransız Akademisi, ülkede sanat ve bilim alanında sivrilen insanların, eskiden krala; şimdi ise Cumhurbaşkanı’na yaptıkları bir dilekçe ile seçildikleri ve Fransız kültür ve bilim hayatını yönlendiren kararların alındığı, devlete bağlı bir kurumdur. 1664’te kuruldu. Buraya üye seçilmek, bu alanda en büyük onurdur. Fransa’da… Akademisyenlerin hepsinin de üniversiteden gelmesi gerekmez Kendi alanında, değeri genel kabul görmüş çalışmalar yapan aydınlar, yazarlar, sanatçılar ve elbette bilim insanlarından oluşur. Fransız Akademisi, türünün tek örneği de değil! Saygınlık bakımından İngiliz Royal Academia ve ABD’deki American Academia da Fransızları yalnız bırakmaz. Türk bilim dünyasının duayeni Prof. Dr. Halil İnalcık, her ikisinin de üyesi idi. Ve Türk Halil İnalcık, İngiltere’deki üniversiteleri denetleyen, eğitimi düzene sokan akademide görev yapıyordu! Ne karşılığı? Hiç… Onuru yeter…
Örneğin İsveç Akademisi, Nobel Ödülleri’ni dağıtıyor! Daha prestijli bir ödül biliyor musunuz? Norveç Bilimler Akademisi ise sadece Nobel Barış ödüllerini verir… Bu kurumlara ikbalden çıkıp da girilmez… Dilekçe, arkadaş tavsiyesi, bilmem ne ile de girilmez… Nasıl “akademisyen” olunur?
Örneğin Nobel Barış ödülünü veren Norveç Akademisinin tüm üyeleri, kural gereği Norveç’in ulusal meclisi Storting tarafından altı yıl için seçiliyorlar. Üyelerin tümü de politikacı ve milletvekili!
Komite Başkanı Ole Danbolt, Tıp Profesörü, Tramsö Üniversitesi’nin Rektörü, Hristiyan Halk Partisi üyesi ve milletvekili… Başkan yardımcısı Berge Ragnar FURRE Tarih Profesörü, Sosyalist Sol Partinin meclisteki lideri, milletvekili… Direktör yardımcısı Sissel Marie RÖNBECK, Sosyal Demokrat Gençlik Hareketinin lideri, 1977’den beri milletvekili, üç defa bakanlık yapmış.. Üyeler, Inger-Marie YTTERHORN, İlerlemeci Partinin kıdemli meclis grup danışmanı, Seçim Yasası Ad – hoc komitesi üyesi, milletvekili… Kaci Kullmann FIVE, Muhafazakâr Parti’nin başkanlığını da yapmış, şimdilerde Muhafazakâr Gençlik Hareketi başkanı, 1981-1997 yılları arasında milletvekili…
Akademi üyeleri, işte bunlar… Akademisyen yani… Nobel’in resmi sitesinde yazıyor bütün bunlar… Norveç’te demokrasi yok mu?
Yani akademi, bütün dünyada bazı istisnalar dışında, üniversitelerin üstünde bir kurumdur. Onların çalışmalarını planlar! Akademi üyelerine de akademisyen deniyor…
Son yüzyılda, üniversite öğretim üyelerine de “akademisyen” dendi ama asıl akademi; başka bir şey…
Onun için kendimize biçtiğimiz unvan ile gerçek, her zaman uygun olmayabiliyor. O bir yana, bir başka kültürün değerlerini, bambaşka bir kültürde, yanlış kullanmak da mümkün…
Yorumlar kapalı.