Münavebe, ekim nöbeti anlamına geliyor. Farklı bitkilerin art arda zamanlarda, aynı alanda, birbirini takip edecek bir takvimde yetiştirilmesine münavebe adı veriliyor. Tarla tarımının vazgeçilmez uygulamalarından biri olan nöbetleşe yetiştirmede amaç, toprağın üretkenliğini artırmak oluyor. Ekim nöbeti ile bereketlendirilmesi beklenen topraktan, doğru ürün seçimi sayesinde alınan verim artabiliyor.
Münavebe nasıl yapılır?
Karlı tarımsal üretim ve sürdürülebilirliğin sağlanması en az 3-5 yıllık bir üretim planlaması ile mümkündür. Bu bağlamda, hangi ürünlerin hangi miktarlarda üretileceğinin belirlenmesi gerekiyor. Çünkü bazı bitkiler, uzun yıllar boyunca aynı tarla üzerinde sürekli olarak ekildiğinde verimlerinde büyük ölçüde düşüş yaşanıyor. Keza topraktan da hep aynı mineraller alındığı için toprak da zenginliğini zaman içinde kaybederek verimsizleşebiliyor. Aynı tarlaya ikinci bir bitki ekmek bu soruna çözüm üretiyor.
İkinci bitkinin ekimine kadar geçmesi gereken süre ise ekim molası olarak anılıyor.
Ekim nöbetinde bitkilerin sırasıyla ekilme durumlarına göre, önce ekilen bitkiye “ön bitki” adı verilirken, bu bitkiden sonra gelen bitkiye “müteakip bitki” veya “sonraki bitki” deniyor. Ayrıca “birinci, ikinci ve üçüncü müteakip bitki” gibi ifadeler de kullanılıyor.
Peki münavebe nasıl yapılır? Aslında iki tip münavebe olduğunda söz etmek mümkündür.
Sabit ekim nöbeti
Bu sistemde bitkiler düzenli bir sıra izliyor ve her yıl aynı sırayla ekiliyor. Bu şekilde belirli bir ekim nöbeti oluşturuluyor. Sabit münavebe ile bitkilerde verim artarken toprak da farklı bitkiler aracılığıyla zenginliğini koruyor.
Değişken ekim nöbeti
Bu sistemde bitkiler yine belirli bir sırayla ekiliyor. Ancak yıllara göre değişen bir düzen söz konusu oluyor.
Münavebe faydaları nelerdir?
Münavebe yani ekim nöbeti, toprak verimliliğini artırıyor. Farklı bitkilerin sırayla ekilmesi nedeniyle toprak yorgunluğu azalırken her yıl farklı bitkilerin yetiştirilmesi, toprakta çeşitli besin maddelerinin kullanılmasını sağlıyor. Aslında toprağı boş bırakmak da toprak yorgunluğu için bir çözüm. Fakat toprağın boş kalması su ve toprak erozyonuna neden olduğu için ekim nöbeti gereksinimi bir zorunluluk halini alıyor.
Biyoçeşitlilik artıyor, zararlı organizmaların yayılması zorlaşıyor. Ekim nöbetinde bulunan bitkilerin yabancı otlara karşı gösterdiği rekabet gücü artışa geçiyor. Ekim nöbeti sırasında kültür bitkisinin yanı sıra uygulanan fiziksel önlemler de yabancı ot kontrolünde kritik bir rol oynuyor.
Buna ek olarak farklı bitkilerin dönüşümlü olarak yetiştirilmesi, toprak erozyonunu azaltıyor ve bitki hastalıklarının kontrol altında tutulmasına yardımcı oluyor. Ekim nöbeti, toprak yönetimini daha sürdürülebilir hale getirmenin en kolay yollarından biri. Bu da iklim değişikliği ile mücadeleye katkı sağlıyor.
Avrupa’da bu uygulama, örtü altı üretimler ve çeltik dışındaki ürünler için aynı tarlaya üç yıl art arda aynı bitki ekimi yapıldığında, üçüncü üretim için belirtilen destekleme ödemeleri uygulanmıyor. Bu da desteklerden yararlanamamak anlamına geliyor. Bu nedenle, bitkisel üretim desteklemelerinden yararlanmak isteyen üreticiler, münavebe uygulamalarına başvuruyor. Hem ekolojik hem de ekonomik faydaları nedeniyle münavebe üreticilerin tercihi oluyor.
Münavebe yaparken nelere dikkat edilmelidir?
Ekim nöbeti yaparken dikkat etmeniz gereken noktalar var. Bu noktaları göz önüne alarak planlama yaptığınızda verimli sonuç elde edebilir ve uzun yıllar münavebe ile toprağın verimini artırabilirsiniz:
-Çok su ve besin maddesi gereksinimleri olan bitkilerin arka arkaya ekilmemesine özen göstermelisiniz. Münavebedeki bitki sıralaması ve çeşitliliği, toprak verimliliği ve humus oluşumu için kritik öneme sahip olduğundan yanlış ekim nöbeti yaparak toprağın daha da verimsizleşmesine yol açabilirsiniz.
-Bakla, fiğ gibi baklagil bitkilerinin art arda ekilmesinde herhangi bir sorun görülmüyor. Bunun aksine, buğdaygil arpa, buğday gibi bitkilerin aynı arazide yeniden yetiştirilmesi için mutlaka ekim molası vermek gerekiyor. Örneğin arpa için 2 yıl, buğday için 2 yıl, ara verilmelidir.
-Ekim nöbetini belirlerken bölgenin iklimini, tarlanın toprak yapısını, sulama olanaklarını, yetiştirilebilecek ekinleri, yabancı ot, zararlı ve hastalık durumunu, ulaşım, depolama gibi koşulları mutlaka göz önüne almalısınız.
-Yetiştirilecek bitkilerin kök yapısı ve derinliğine, yetişme sürelerine, ekinlerin isteklerine, hastalık ve zararlı duyarlılığına mutlaka bakmalısınız.
Hangi arazilerde münavebe uygulanabilir?
450-500 milimetre altındaki yıllık yağış ortalamasına sahip bölgelerde, uygun toprak koşulları ve iklim şartlarının varlığında, münavebe sistemi uygulanabiliyor. Bu bölgelerde doğal yağışların sınırlı olması nedeniyle, “bir yıl ekim bir yıl nadas” uygulamasıyla toprağın bekletilme süresinin azaltılması hedefleniyor. Bu amaçla, “baklagil-nadas-buğday,” “buğday, sonra nadas, ardından baklagil,” “buğday sonrası baklagil,” “arpa ardından baklagil” gibi nöbetleşe ekim uygulamaları tercih ediliyor. Böylece, toprak ve su kaynaklarının daha verimli bir şekilde kullanılmasına katkı sağlanıyor.
Ekim nöbetinin tarihi nedir?
Münavebe, tarihi kayıtlara göre ilk olarak Çin’de uygulanmıştır. Günümüzden 3000 yıl önce, verimin artırılması için ekim nöbeti uygulandığı biliniyor. Ayrıca Roma döneminde dörtlü ekim nöbeti sistemi yapıldığı kayıtlara geçiyor. İkisi zengin biri ikinci, diğeri üçüncü kalite topraklarda uygulanan bu sistem sayesinde verimin artırılması hedefleniyordu. Roma devletinde çok yaygın olan münavebe uygulaması ile beraber baklagillerin yeşil gübre olarak kullanıldığı da not düşülüyor. Bugün kullandığımız sisteme en yakın münavebe uygulaması ise 18. yüzyıla denk düşüyor. Norfolk sistemi olarak adlandırılan uygulama, farklı isimlerle dünyanın dört bir yanında icra edilirken farklı isimlerle de anılıyordu. Günümüzde Ziraat Mühendisleri tarafından da önemi vurgulanan uygulamanın her geçen gün yeni bir yararı keşfedilmeye devam ediyor.
Ekim nöbeti topraktaki azotu artırır mı?
Münavebe sırasında topraktaki azot miktarının artmasının ana nedenini azotun toprak içinde birikmesine katkıda bulunan ürünlerin nöbete alınması oluşturuyor. İlgili bitkilerin köklerinde bulunan Rhizobia bakterileri, havadaki azotu “bağlama” olarak bilinen bir süreçle organik azot formuna dönüştürüyor. Bunun sonucunda, gelecekteki mahsullere ve toprağa büyük miktarda azot (N) sağlanıyor.
Yorumlar kapalı.