Alışveriş bağımlılığı

Olumsuz duygu ve zihinsel durumlardan kaçış: ALIŞVERİŞ BAĞIMLILIĞI…
Alışveriş bağımlılığını ‘davranışsal bağımlılıklar’ kategorisinde değerlendirebiliriz. Alışveriş bağımlılığı özelinde de sık gördüğümüz nokta; Kişilerin mevcut duygu durumunu değiştirmek için, alışveriş fikrine kapılmaları, bunun coşkusunu yoğun olarak hissetmeleri ve otomatik bir davranışla alışverişe yönelmeleridir. Alışveriş yaparken haz duyarlar ardından da bir rahatlama ve hemen akabinde pişmanlık ve utanç gibi duyguları hissederler.
Alışveriş bağımlısı olan kişiler bir şey satın aldıkları zaman dopamin ve seratonin hormanlarına dayalı yoğun bir haz hissettikleri için tekrar bu hazzı duyma isteğiyle alışverişe yönelirler. Ama aynı zamanda duygusal bir yoksunluk içerisindeyken ya da yalnızlık, üzüntü ve kaygı gibi olumsuz duygularla kalamadıkları için de alışverişe yönelebilirler. Sonrasında pişman olacaklarını bilseler bile o an otomatik bir yönelim yaşarlar. Pişmanlıkla baş etmede zorlandıkça da yeniden alışverişe yönelirler ve bu bir döngü yaratır.
Her alışveriş yapan bağımlı değildir, ama bunun bir seviyesi vardır. Hayatın içerisinde bize keyif veren her aktiviteyi sırf bağımlılık potansiyeli taşıyor diye engelleyemeyiz. Burada belirleyici olan, artan miktarlarda ve sıklıkta olması,. Çoğunlukla da planladığımızdan daha fazla alışveriş yapıyor olmak ve kendimizi durdurma hali. Bu durum bağımlılıklarda ‘kontrol kaybı’ olarak geçer ve en belirgin özelliklerinden biridir. Kişi bağımlılığını bir şekilde mevcut duygu ve zihinsel durumundan çıkış olarak görür. Bu bir can sıkıntısı da olabilir, uykusuzluk da. Alışveriş kaçabileceği tek alan gibidir, aslında kendine bir evren yaratır.
Günümüzde çevrimiçi alışverişin yoğun olarak kullanılmasıyla birlikte dijital alışveriş bağımlılığı artıyor. Dijital alışveriş ortamları bize sürekli değişen uyaranlar sunuyor, tekrarlanan biçimde de bu uyaranlara maruz kalıyoruz. Potansiyel olarak bilişsel aşırı bir yük oluşturuyor ve karar verme mekanizmamız bozulabiliyor. Böylece bağımlılık yapan satın alma davranışlarına daha fazla yönelebiliyoruz. O yüzden ‘tek tıkla’ satın almalar, etkileşimli ürün ekranları bir şekilde bizim iç düzenleme için kaynak kapasitemizi tüketen ve dikkatimizi dağıtan şeyler.
Sosyal medya fenomenlerinin yaptığı reklamlarda alışverişte etkili olmaktadır. Alışveriş bağımlılığının önemli bir nedeni de yüksek sosyal statü ihtiyacıyla ilişkili olmasıdır. Sosyal olarak kabul edilebilirliliğinin yüksek olduğuna inandığı bir fenomeni iç dünyasında nereye oturttuğu da çok önemli. Kendimizde bulamadığımız özellikleri başka insanlarda bulduğumuzda o insanları bazen çok yüceltebiliyoruz. Özellikle gençler ve yetişkinler ‘onun gibi olma’ arzusuyla alışverişe yönelmektedir. Sosyal medyanın o anlamda gerçeklikten kopuk bir tarafı da vardır.