Ayşen ATABEY
Samanbahçe evleri, Şaban Paşa Vakfı’na ait arazi üzerinde Kıbrıs’ta gerçekleştirilen ilk sosyal konut projesidir. 19.yüzyıldaSamanbahçe orada yaşayan insanların ihtiyaçlarını karşılamak için meyve ve sebze bahçesi olarak kullanılıyordu. Bu bahçe Şaban Paşa’ya aitti. Zamanla, nüfus arttı ve böylece kent surları içinde toplu konut bahçeleri için artan ihtiyacı karşılamak için burada toplu konut projesi uygulama kararı alındı.19. yüzyılın sonunda bu alanlarda büyük bir atılım yapılarak Samanbahçe Evleri kurulmak istendi.
1878’de Osmanlı Sarayı adayı İngiltere’ye kiralar. 300 yıllık yönetim değişir. Türk ahalinin morali çökmüştür. Adanın en zengin ekonomik kurumlarından biri olan Vakıflar İdaresi, Türklere moral kazandıracak bazı yatırımlara girişir. 72 konutlukSamanbahçe Projesi de işte o yatırımlardan biriydi. Osmanlı’nın Kıbrıs’tan ayrılışının 20’nci yıldönümünde Evkaf Murahhası Musa İrfan Bey’in talimatıyla yüzlerce Türk insanını barındıracak projenin temeli atılır. Ortaya çıkan, Vakıf felsefesinin güzel ve saygın bir ürünüdür. Bu sitede oturanlar Vakıflar İdaresi’ne mütevazı bir kira ödeyecektir.
Bu konutlar, maddi durumları yetersiz olan ailelere sosyal bir site yaratmasıyla, bu açıdan şehir plancılığının ilk örneği olmuştur.
Evler – site ile ilgili bilgi;
Bu site, Girne Kapısı’nın Güneydoğusu’nda ve Mevlevi Tekkesinin Batı tarafında yer almaktadır. Eşit parsellere bölünmüş sitede evler birbirlerine bitişik olarak rasyonel bir şekilde dizilmişlerdir. Sitenin ortasında,sitenin su ihtiyacının karşılanması maksadıyla altıgen planlı, depolu ve kubbe örtülü bir meydan çeşmesi mevcuttur. 3 aşamada tamamlanan 68 konutluk sitenin ilk ve en önemli safhası 1900’lerde tamamlanmıştır. 1949’da ve 1955 yılında konut daha eklenmesiyle bugünkü şeklini almıştır. Ölçüleri ve biçimleri aynı olan bu 85 m2’lik tek katlı mütevazı evlerin sofaya açılan 2 odası ve küçük birer iç avluları mevcuttur. Kapı ve pencereler, Osmanlının geleneksel rengi yeşile boyanmıştır. Çatılar yuvarlak mertek, hasır, toprak ve alaturka kiremitten oluşan geleneksel yapıdadır. Ahşap kapıları çerçeveleyen sarı taşlı sövelerin tepesinde kilit taşı vardır. Orada, her evin numarası Osmanlıca yazılmıştır.
2003-2004 yılları arasında UNDP’nin finansal desteği ile tamamen Vakıflar İdaresi teknik personeli tarafından projelendirilip, yürütülen restorasyon çalışmaları kısa bir sürede tamamlanmıştır. Tarihi binaların restorasyonu, altyapı, yayalaştırma, ve peyzaj düzenlemesi açısından bu proje, Lefkoşa Master Plan çerçevesindeki en önemeli projelerden biridir. Bu projenin amaç kapsamında olan hedef kitle toplumun dar gelirli kesimidir. Mahallenin sarı parkelerle döşenmiş, yayalaştırılmış 7 şirin sokağı, yine Osmanlı’nın parlak tarihini çağrıştıran isimlerle anılır: İbni Sina, Piri Reis, Şaban Paşa, Fevzi Çakmak Paşa gibi.
Evler geleneksel teras evler gibi kerpiç, kireç sıva ve kireç taşı gibi geleneksel yapı malzemeleri ile inşa edilmiştir.Evlerin çatıları ahşap kirişler ve hasır kullanıldığı altında, geleneksel yuvarlak çinilerle kaplanmıştır.Binalar (evler), başlangıçta çalışan herhangi bir su sistemi olmadan inşa edilmiştir.
Standart konut orijinal planı geleneksel Kıbrıs evin düzenini yansıtıyordu: Ana kapı, iki tarafta iki küçük yatak odası kadar açıldı, ortasında oturma odası, vardı. Mutfak, tuvalet ve banyodan oluşuyordu. Arka tarafına çok küçük bir avlu ile ulaşılmıştır. Bu hizmet birimlerinin boyutları çok küçüktü.
Samanbahçe Evleri yine 2003-2004 yıllarında, bir sosyal konut kompleksi olarak restorasyon altına alındı.
Ve aşağdaki bu kriterler izlendi :
*Bu evler tarihsel kimliği korumak
*Eski mimari değerlere saygı duymak
*Eski ve yeni arasındaki bütünlüğü yakalamak
*Orijinal ile aynı malzemeleri kullanmak (özünden sapmamak)
*Kültürel anlamını korumak
*Bütün evlerde aynı cepheler kullanılarak “uyum ve birlik” yaratmak.
Yorumlar kapalı.